Bitcoin ve altcoin satın aldığımızda aynı zamanda onları saklamak için dijital bir cüzdana ihtiyaç duyarız. Dijital cüzdanlar web tabanlıdır ve internet aracılığıyla kolaylıkla erişilebilir. Dijital cüzdanları kullanarak herhangi bir adresten kripto para alabilir ve herhangi bir adrese kripto para gönderebiliriz.
Kripto paralarla yapılan işlemler ve kripto paraların depolanması dijital anahtarlarla ve adreslerle gerçekleştirilir. Basit bir şekilde anlatmak gerekirse bu anahtarlar sizin banka hesabınızı temsil eder ve bu nedenle özel anahtarınız (private key) online ortamda depolanmamalıdır. Bu anahtarlar cüzdanınızla birlikte oluşturulur ve içerisinde depolanır.
*** Eğer Bitcoin dışında (Ripple, Ethereum ve Litecoin gibi) farklı kripto paraları depolamak istiyorsanız, kullandığınız kripto para cüzdanının, depolamak istediğiniz kripto para birimi için depolama desteği sağlayıp sağlamadığından emin olun.
Anahtarlar çeşitli protokollerden bağımsız olarak oluşturulur ve farklı cüzdan yazılımları tarafından yönetilir. Bu makalede dijital anahtarların teknolojisini ayrıntılı olarak değinmeyeceğiz. Ancak özel anahtar (private key) genel anahtar (public key) ve cüzdan adresi gibi bazı temel terimleri tek tek ele alacağız. Özetle bir kripto para cüzdanı aslında genel anahtar ve özel anahtarın eşleşmesiyle oluşan koleksiyon olarak nitelendirilebilir.
Özel anahtar, genel anahtar oluşturmak için bire bir matematik işlevi kullanan rastgele bir sayıdan oluşur. Özel anahtarlar bu bağlamda büyük bir öneme sahiptir çünkü; yalnızca o cüzdanın özel anahtarına sahip olan kişiler o cüzdandaki kripto paralarla işlem yapabilir, işlemleri imzalayabilir.
Kripto paralarla gerçekleştirilen transfer işlemlerinde gönderen kişiyle genel adresinizi paylaşmanız gerekir. Genel adres İngilizce harflerden ve rakamlardan oluşan 27 ila 34 karakterden oluşan bir dizidir. Kripto para cüzdanları özelinde genel adresiniz bir nevi geleneksel bankacılık sisteminde banka hesap numaranız (IBAN) gibidir.
Karışıklıkları önlemek adına genel adresler ‘o’ ‘O’ ‘I’ ve ‘l’ (büyük i, ve küçük L) karakterlerini içermeyebilir.
Genel adresler herkese açıktır ve Blok Kaşifi (Block Explorer) aracılığıyla herkes her adresin işlem geçmişini çok net bir şekilde görüntüleyebilir. Blok Kaşifi aracılığıyla ayrıca her bir cüzdanın güncel bakiyesi de sorgulanabilir. Ancak burada görüntülenen veriler tamamen anonimdir, yani bir adresin kime ait olduğu sahibi tarafından paylaşılmadıkça veya ifşa edilmedikçe bilinmesi imkansızdır.
Aksine, cüzdanınızın oluşturduğu genel anahtar size para göndermek isteyen herkesle paylaşılabilir. Genel anahtar konseptinde olduğu gibi adresler de bire bir matematiksel fonksiyon kullanılarak aynı cüzdana fon kabul edilmesine olanak sağlar. Bu paragrafta özellikle özel anahtar (private key) kavramını özel anahtarın önemini vurgulamak adına konunun dışında tuttuk. Çünkü özel anahtar, genel anahtarınızdan farklı olarak cüzdandaki fonlara kimin sahip olduğunu belirleyecektir. Kripto para ekosisteminde özel anahtarı, cüzdanınızdaki fonların sadece sizin tarafınızdan kontrol edilmesini sağlayan kritik şifreniz olarak algılayabilirsiniz.
Bir cüzdana erişmek ve bir cüzdanı kontrol etmek için o cüzdanın özel anahtarına sahip olmanız gerekir. Özel anahtar, ortak anahtarlar veya adresler oluşturmak için bire bir matematiksel işlev kullanılarak rastgele harfler ve rakamlardan oluşan bir ifadedir. Özel anahtarlar, seed olarak bilinen 12 ila 24 İngilizce kelimenin yer aldığı bir kombinasyondan meydana gelir.
Özel anahtarlarla birlikte ayrıca kurtarma kelimeleri olarak bilinen 12-24 İngilizce kelimeden oluşan bir seed oluşturulur. Özel anahtarınıza veya seed’inize artık sahip değilseniz cüzdanınızdaki fonlara erişemezsiniz, bu nedenle özel anahtarınızı ve kurtarma kelimelerinizi (seed) güvenli bir yerde saklamanız ve yedeklemeniz gerekiyor. Cüzdanınızın güvenliğini sağlama konusunda daha fazla bilgiye bu kılavuzun ileriki bölümlerinde bahsedeceğiz.
Bu soruyu ayrıntılı bir şekilde ele aldık ancak kısaca cevaplamak gerekirse aynı özel anahtarın ikinci kez kullanılması olasılığı 2^128’dir. İki özel anahtarın aynı olma ihtimali büyük ikramiyeyi kazanma ihtimalizinden daha düşüktür. Bu nedenle iki özel anahtarın aynı olma ihtimali imkansız denecek kadar düşüktür.
İnternete bağlı dijital cüzdanlar sıcak cüzdan olarak olarak adlandırılır. Sıcak cüzdanlar, dijital para birimlerinize hızlı ve anında erişim sağlar, ancak bu cüzdanların sürekli olarak internete bağlı olmaları nedeniyle, özel anahtarı açığa çıkartarak saldırılara uğrama riskleri daha yüksektir. Sıcak cüzdanlar birincil olarak günlük kullanıma uygundur. Sıcak cüzdan kullanıcılarının 2 katmanlı kimlik doğrulamanın (2-FA) yanı sıra aynı zamanda bir de PIN kodu kullanması da şiddetle önerilir.
Soğuk cüzdanlar, internet’e (çevrimdışı) bağlı olmayan, hiçbir zaman internete bağlanmamış cüzdanlardır. Soğuk cüzdanlar ağa hiç bağlanmamış bilgisayarlara kurulabilir. Soğuk cüzdanlar dijital varlıkları koruma konusunda yüksek güvenlik sunar. Bu nedenle yüksek miktarda kripto para kripto para depolamak isteyen kişilere soğuk cüzdan kullanması önerilir. Ancak soğuk cüzdanlar güvenlik seviyesinin yüksek olmasına karşın kullanım kolaylığı ve likidite konusunda sıcak cüzdanlar kadar performanslı değildir. Soğuk cüzdanlara örnek olarak kağıt cüzdanlar, beyin cüzdanları ve Ledger ile Trezor gibi donanım cüzdanları örnek verilebilir.
Bununla birlikte kağıt cüzdanlar ve beyin cüzdanları beklenmedik tehlikelere ve risklere karşı oldukça korunmasız olabilir. Özel anahtarın unutulması ya da kaybedilmesi durumunda cüzdanın içindeki fonların da erişilemez hale gelmesi nedeniyle soğuk cüzdan kullanmak isteyenlere aşağıdaki donanım cüzdanlarını kullanmaları önerilir.
Deterministik cüzdanlar sayesinde tüm özel anahtarlar kurtarılabilir. Bu nedenle deterministik cüzdanınızı kaybetmeniz durumunda, yeni bir cüzdanda aktivitenizi geri kazanmak için kurtarma kelimeleri olarak da bilinen seedlerinizi yedeklemeniz yeterlidir.
Bu cüzdanlar bir tür hiyerarşik yapıda anahtarlar içerir, bu nedenle bir üst anahtar bir dizi alt anahtar üretebilir, bu alt anahtarların her biri de benzer şekilde anahtar hiyerarşisi zincirine sonsuz sayıda “torun” anahtar ekleyebilir.
Deterministik cüzdanların kullanıcılarına sunduğu en önemli avantajlarından biri de özel anahtarı riske atmadan her bir işlem için yeni bir genel anahtar oluşturmasına imkan sağlamasıdır. Ayrıca deterministik cüzdanlar işlemlerin çeşitli amaçlar için izlemesine olanak sağlar.
Geçtiğimiz günlerde detaylı bir Mycelium rehberi yayınladık. Mycelium hakkında daha fazla bilgi sahibi olmak için buradaki bağlantıya tıklayarak rehberimize göz atabilirsiniz.
Jaxx – Bu uygulama kullanıcılarına çok çeşitli seçenekler sunuyor: Jaxx cüzdanına hem web’de hem de mobil platformlarda ulaşılabilir. Jaxx ShapeShift Exchange’in desteğiyle birlikte kullanıcılarına hem birçok kripto para için depolama desteği hem de bu kripto paraları cüzdan içerisinde takas etme seçeneği sunuyor.
Cüzdanın kullanımı oldukça kolay olmasına ve kripto para topluluğunda çok büyük bir üne kavuşmasına rağmen Jaxx’in eleştirildiği bazı sorunlar da yok değil. Kripto para ekosisteminde açık kaynak kodlu olmayan uygulamalara pek sıcak bakılmıyor ve Jaxx de açık kaynak kodlu olmaması nedeniyle zaman zaman eleştirilerin hedefi haline geliyor.
Bread – Henüz Android sürümü olmamasına rağmen Bread cüzdanı iOS tarafında büyük bir başarı yakaladı. Kullanıcı dostu kripto para cüzdanlarından biri olarak gösterilen Bread, Bitcoin, Bitcoin Cash ve Ethereum’un yanı sıra ERC-20 destekli token’ları da destekliyor. Güvenlikten (PIN kodu ve parmak izi okuma) ödün vermeden basit ve pratik bir kullanıcı deneyimi sunuyor.
Edge – Android ve iOS platformları için geliştirilen bu kripto para cüzdanında özel anahtar yerel cihazda oluşturuluyor. Ayrıca özel anahtar, kullanıcı adı ve parolayla birlikte şifrelenerek şirket sunucularında saklanıyor. Edge, daha geçmiş yıllarda bilinen adıyla AirBitz Wallet ekibi tarafından geliştirildi.
Edge kullanıcılarına PIN kodu, 2FA ve parmak izi gibi ortalama bir kripto para yatırımcısı için yüksek sayılabilecek gizlilik ve güvenlik katmanları sunuyor. Ayrıca kripto para cüzdanı Edge aracılığıyla SegWit teknolojisini kullanılarak, kredi kartıyla Bitcoin satın alabilir ve cüzdanınızdaki kripto paraları ShapeShift Exchange’i kullanarak diğer kripto paralara dönüştürebilirsiniz.
Trezor One, hem bilgisayara hem de akıllı telefona bağlanabilen kompakt ve kullanımı kolay bir donanım cüzdanıdır. Popüler donanım cüzdanı üreticisi Trezor’un ürettiği modeller Bitcoin’in yanı sıra Ethereum, Litecoin, Bitcoin Cash, Dash, Zcash ve diğer popüler altcoin’lerin güvenli bir şekilde depolanması için destek sunuyor.
Trezor aracılığıyla yapılan işlemlerde komisyon ayarı yapılabilir. Popüler donanım cüzdanı, ayrıca SegWit teknolojisi desteği sayesinde işlem geçmişinin dışa aktarılması gibi gelişmiş dağıtık defter teknolojisi özellikleri sunuyor. Trezor One hakkında daha fazla bilgi edinmek istiyorsanız buradaki bağlantıya tıklayarak rehberimize göz atabilirsiniz. Trezor donanım cüzdanları, Çekya merkezli SatoshiLabs tarafından üretiliyor. Trezor Model T, kullanıcısına Trezor One’ın ekranından daha geniş, zarif ve bilgilendirici bir LCD dokunmatik ekran sunuyor. Model T hakkında ayrıntılı bilgilere yer verdiğimiz rehberimiz için buraya tıklayın.
Fransa merkezli donanım cüzdanı üreticisi Ledger’in geliştirdiği Nano S, Trezor’la birlikte dünyanın en popüler kripto para donanım cüzdanı olarak öne çıkıyor. Trezor’da olduğu gibi Ledger Nano cüzdanları da Bitcoin başta olmak üzere birçok farklı kripto para birimini ve SegWit teknolojisini destekliyor. Bununla birlikte 15 yaşındaki bir siber güvenlik uzmanının 2018 yılının Mart ayında Ledger Nano’da çok ciddi bir güvenlik ihlali keşfetmesi nedeniyle marka ciddi şekilde eleştirilerin hedefi haline gelmişti. Buna rağmen, Ledger ekibi durumu soğukkanlılıkla ele aldı ve o zamandan beri Ledger ürünlerinde yeni güvenlik zaafiyetleriyle karşılaşılmadı.
Fransa merkezli donanım cüzdanı üreticisi Ledger’ın en yeni ürünü Nano X, S versiyonuna oldukça benzemekle birlikte kullanıcısına ayriyeten Bluetooth entegrasyonu da sunuyor.
KeepKey, yukarıdaki iki popüler deterministik kripto para cüzdanına nispeten daha yeni bir cüzdan. KeepKey, Bitcoin, Bitcoin Cash, Ethereum, (Erc-20 token’ları da dahil olmak üzere) Litecoin, Dogecoin, Dash ve daha birçok kripto para için depolama desteği sunuyor. Keepkey’in işlem ücreti hesaplama işleyişi daha önceden belirlenmiştir. Cüzdan ayrıca geçmiş verileri dışa aktarmak için de kullanılabilir.
Electrum mükemmel bir üne sahip en eski yazılım cüzdanlarından biridir. Ayrıca kullanımı kolay ve oldukça hızlıdır. Ayrıca herhangi bir ağa bağlı olmayan bir bilgisayar aracılığıyla soğuk cüzdan olarak da kullanılabilir.
Bunun yanı sıra Electrum donanım cüzdanlarına da bağlanabilir ve böylece kullanıcısına Multisig cüzdan oluşturma imkanı sunar. Electrum her ne kadar en eski ve popüler kripto para cüzdanlarından biri olsa da kullanıcı arayüzü tarafında aynı şeyleri söylemek mümkün değil.
Bitcoin Core – İçerisine BitcoinCore’un dahil edilmediği kripto para cüzdan incelemeleri amatör incelemeler olarak değerlendirilebilir. Geliştirilmiş ilk Bitcoin cüzdanı olarak kabul edilen BitcoinCore tam fonksiyonlu Bitcoin istemcisiyle (node) ile birlikte geliyor.
Kısacası BitcoinCore’un yüklenmesi Bitcoin blok zincirinin bir kopyasını bilgisayarınıza indirmeniz anlamına gelir ve böylece son kullanıcının üçüncü bir tarafın güven seviyesinden bağımsız olarak işlemlerini kendisininin onaylamasına olanak sağlar. Bununla birlikte, BitcoinCore sürekli senkronizasyon gerektirir ve bilgisayarınızda çok fazla boş alana ve belleğe gereksinim duyar.
Exodus – Çeşitli kripto paraların depolanması için geliştirilmiş yazılım cüzdanlarından biri olan Exodus, oldukça kullanışlı ve sezgisel arayüzüyle ön plana çıkıyor. Exodus, kullanıcılarının cüzdan içerisinde kripto paralarını farklı kripto paralara dönüştürmesine olanak sağlıyor ve kullanıcı deneyimi tarafından aldığı övgülerle ön plana çıkıyor.
Copay kripto para piyasasında muhteşem bir üne sahip ödemeler sağlayıcısı BitPay tarafından geliştirilmiş birçok kripto para birimi için depolama desteği sunan bir kripto para cüzdanıdır. İşlem ücreti hesaplama algoritması önceden belirlenmiştir ve müdahale edilemez. Copay’i deneyimlemek isteyen kullanıcılar hem yazılım cüzdanını hem de uygulama sürümünü tercih edebilir. Yüksek güvenlik seçenekleri sunan Copay’in kullanımı da oldukça kolaydır.
Samourai, uygulama cüzdanları arasında nispeten yeni bir Bitcoin cüzdanı olan Samourai gizliliğe önem veriyor. Öyle ki Samourai BIP32’nin bir uzantısı olan ve kullanıcıların anonim kalmasına izin veren BIP47’yi uygulayan ilk cüzdandır. Rehberimizin hazırlandığı an itibariyle cüzdan henüz geliştirilme aşamasındadır. Samourai’ın yalnızca Android kullanıcıları için geliştirilmiş bir alfa sürümü mevcut. Edindiğimiz bilgilere göre cüzdanın iOS sürümü de çok yakın bir sürede kullanıcısıyla buluşacak.
Lumi Wallet Android iOS ve web’de kullanılabilir olan deterministik kripto para cüzdanı Lumi Wallet kullanıcılarına sunduğu yüksek düzeyde güvenlik, anonimlik ve cüzdan içi takas özellikleriyle ön plana çıkıyor. Cüzdan ayrıca oldukça basit sayılabilecek bir arayüze sahip.
BTC, ETH, EOS ve BCH’nin yanı sıra ERC-20 token’larını da destekleyen Lumi Wallet kullanıcılarının platform içerisinde alım satım işlemlerini gerçekleştirmesine olanak sağlayan bir borsaya da sahip. Ayrıca cüzdanın gelecekteki geliştirme planları arasında EOS entegrasyonu ve açık kaynak kodu kullanma hedefleri yer alıyor.
Blockchain Info birçok kişinin kötülemeyi sevdiği cüzdanlardan biridir. Blockchain Info, kullanıcıların cüzdana web üzerinden erişim sağladığı hibrit cüzdanlar kategorisinde yer alır. Özel anahtarlar şifrelenir ve merkezi cüzdan sunucusunda saklanır ve cüzdana erişim yalnızca kullanıcısı şifresi ve 2FA doğrulaması ile mümkündür. Eğer özel anahtar üzerinde kontrolünüz yoksa, cüzdanınızdaki Bitcoin’lere tam olarak sahip olmadığınızı unutmayın. Ayrıca Bitcoin Info’nun olumlu taraflarından biri de ileri düzey kullanıcılar için benzersiz özellikler sunmasıdır.
