Bir varlığın ulaştığı en yüksek fiyat seviyesi bu terimle ifade edilir. Kripto para piyasasında tüm za-manların en yüksek seviyesi ifadesinin Türk kullanıcılar tarafından sıklıkla kullanıldığına şahit ol-uyoruz, bu terim aynı zamanda ATH olarak kısaltılır. Bu satırları yazdığımız sırada Bitcoin özelinde tüm zamanların en yüksek seviyesi ise 19.800 dolarla Aralık 2017’de kaydedilmişti. ATH’nin zıttı, tüm zamanların en düşük seviyesine işaret eden “All time low” (ATL) kavramıdır.
En popüler kripto para birimi Bitcoin’in yanı sıra piyasada Blockchain teknolojisi tabanlı binlerce farklı kripto para birimi var.
Piyasadaki her bir coin, kripto para piyasasında benzersiz olduğunu ve yenilikler getirdiğini savunuyor. Buna rağmen altcoin’lerin büyük çoğunluğu ise tanınmıyor. Ayrıca günlük işlem hacimleri ve piyasa değerleri de Bitcoin’e nispeten oldukça düşük. Öyle ki yıllar içerisinde binlerce altcoin değerini yitirdi ve tarihin tozlu sayfalarına karışarak yok oldu. Değerlerini yitirip kaybolan altcoin’lerin yanı sıra yüksek likiditeye sahip olan ve itibari para birimi çiftleriyle işlem gerçekleştirilebilen Ethereum ve Ripple gibi altcoin’ler de var.
Bitcoin maksimalisti ifadesi sadece ve sadece, tereddüt etmeden Bitcoin’e inanan kişileri tabir ederken kullanılır. Bitcoin maksimalistleri genellikle piyasadaki altcoin’leri değersiz veya “shitcoin” olarak değerlendirir.
Bitcoin madencileri, ağdaki yeni işlemleri başarılı bir şekilde doğrulamaları ve bu işlemleri Block-chain’e kaydetmeleri karşılığında blok ödülleriyle ödüllendirilir.
Blockchain, ağda gerçekleştirilen tüm işlemlerin listelendiği büyük bir veri dosyası olarak tanımlana-bilir. Blockchain, Bitcoin ağının kalbidir ve Bitcoin için işlemlerin kaydedildiği bir tür defter görevi görür.
Kripto para borsaları, çeşitli kripto para birimlerinin ve itibari para birimleri karşılıklı alım satım işlem-lerinin gerçekleştirildiği çevrimiçi platformlardır. Buradaki merkezli kavramı, belirli bir kişi ya da ku-ruluşun o borsa üzerinde tam kontrol yetkisine sahip olduğu anlamına gelir.
Kripto para borsalarının büyük bir çoğunluğu, kullanıcısının kripto para pariteleri arasında (örneğin: BTC/ETH) işlem yapmasına imkan tanırken daha büyük kripto para borsaları ise kullanıcılarının fiat-kripto para paritelerinde (örneğin: BTC/USDT) de kripto para alıp satmasına olanak sağlar. En popüler kripto para borsalarına şunlar örnek verilebilir: Binance, Coinbase, Kraken, Bitstamp ve Bit-Finex.
DAO diğer adıyla Decentralized Autonomous Organization, merkezi bir yönetim olmadan çalışan genellikle paydaşlar tarafından işletilen ve bir bilgisayar programında kodlanmış şeffaf kurallar kümesine sahip bir organizasyondur.
DAO’nun Hack’lenme Vakası: 2016 yılında bir hacker DAO’nın kod yapısında bir güvenlik açığı buldu ve bu açığı ağdaki Ethereum’ları çalmak için kullandı. Sadece birkaç saat içerisinde 3,6 mi-lyonu aşkın Ethereum çalındı. Çalınan Ethereum’ların o günkü değeri 70 milyon dolar se-viyesindeydi. Bu olayın ardından Ethereum bir gün içerisinde %30’dan fazla değer kaybetti.
Merkezi Olmayan Uygulamalar olarak da bilinen dApps, herhangi bir merkezi yönetimden yoksun olarak Blockchain teknolojisi üzerine inşa edilmiş uygulamalardır.
Decentralized Exchange’in kısaltması olan DEX kavramı, herhangi bir merkezi yönetimden yoksun kripto para borsaların geneline verilen addır. Bu borsalar hiçbir kişi ya da kurum tarafından yönetilmez. Merkezsiz borsalar (DEX) merkezi borsalara (CEX) nispeten güvenlik konusunda daha avantajlıdır. Siber saldırılara karşı dayanıklıdır ve sektöre yönelik düzenlemelerden daha az etkilenir.
DeFi ya da bilinen diğer adıyla Merkezsiz Finans (Decentralized Finance) açık Blockchain’ler üzerine inşa edilmiş, herhangi bir merkezi otoritenin yönetiminden yoksun yeni parasal sistemdir.
Dijital adresler 27 ila 34 harf ve rakamım bir araya gelmesiyle oluşur. Dijital adresler benzersizdir ve şu şekilde görünür: 135sti2R9ZooiGrFFRJxYGeDvF5Uvjj7JK
Dijital adresler geleneksel bankacılık sistemindeki IBAN’lara benzer. Örnek vermek gerekirse kripto para cüzdanları özelinde dijital adresiniz sizin hesap numaranızdır. Kripto para veya fon göndermek istediğinizde alıcının dijital adresini biliyor olmanız gerekir.
Dijital cüzdan, yerel bir bilgisayarda (PC), mobil uygulamada veya uzak sunucuda yüklü olan ve di-jital para birimlerinin depolanmasını kolaylaştıran uygulamalardır. Çoğu dijital cüzdan Bitcoin’i destekler. Dijital cüzdanlar kişinin parasını depolamak için genel adresleri ve özel anahtarları kullanır.
En güvenli cüzdanlara örnek olarak soğuk depolamaya olanak tanıyan kağıt cüzdanlar ve Trezor ile Ledger gibi donanım cüzdanlarıdır. Dijital cüzdanlar hakkında daha fazla bilgi edinmek istiyorsanız buraya tıklayarak rehberimize göz atabilirsiniz.
Hükümetlerin kararına dayalı olarak basılan ve ülkeler tarafından desteklenen para birimleri fiat para birimi olarak adlandırılır. Temel olarak, bildiğimiz ve günlük yaşantımızda kullandığımız her türlü para (TRY, USD, Euro, CAD, vb.) buna örnek verilebilir.
FOMO (Fear Of Missing Out) kavramı bir kişinin kazanan bir pozisyondaki fırsatı kaçırma korkusu olarak özetlenebilir.
FUD korku, belirsizlik ve şüphe anlamına gelir. Geleneksel basın tarafından sürekli yayılan ve kitlesel panik yaratmayı amaçlayan kripto para piyasası hakkında kötü haberler yatırımcıların FUD’a kapılmasına yol açabilir. Kripto para piyasasında FUD, Bitcoin’e ilişkin düzenleme sorunları, kripto paraların yasaklanması hakkındaki söylentiler ve daha fazlası ile ilgili olabilir.
Hodl, İngilizce’de tutmak anlamına gelen “hold” kelimesinin yanlış yazılması sonucu kripto para top-luluğunca benimsenmiş bir kavramdır. Bitcoin’e inanan ve fiyatı ne olursa olsun, uzun vadede, son-suza dek bile her zaman elinde tutacağını belirten kişiler “Hodler” olarak tanımlanır. HODL kavramı ilk olarak 2013 yılının Aralık ayında kripto para piyasasında oluşan balonun patlaması sırasında kullanıldı.
Blockchain’e eklenecek yeni bloklara işlemleri kaydetmek ve doğrulamak karşılığında madencilerin aldığı blok ödüllerini yarı yarıya azaltan önceden belirlenmiş bir süreç. Bitcoin’de blok ödülü yarılanması her dört yılda bir gerçekleşir. Bir önceki blok ödülü yarılanması Mayıs 2020’de gerçekleşti.
Initial Coin Offering olarak da bilinen ICO’lar, kripto projelerinin halktan sermaye topladığı bir fonlama yöntemidir. Ge-leneksel fonlama yöntemi IPO’lardan farklı olarak ICO’ya katılan yatırımcılar, sadece kripto para elde ederler. Projenin geleceği konusunda oy hakları yoktur ve hissedar değillerdir.
ICO çılgınlığı Ekim 2017’den Mart 2018’e kadar devam etti. Her ay yüzlerce başarılı kripto para pro-jesi ICO’lar aracılığıyla fon topladı. Bu ICO’ların büyük çoğunluğu, Ethereum ağında geliştirilmiş kripto para projelerinden oluşan ERC-20 token’larıydı.
ICO’lar oldukça riskli bir yatırımlar olarak değerlendiriliyor. Çünkü ICO çılgınlığının patlak verdiği 2017-2018 yılları arasında birçok kripto para projesi bir aldatmacaya dönüştü ve sonuç olarak yatırımcılar fonlarını kaybetti. 2019 yılının Ocak ayında ise ICO’lar büyük bir dönüşüm yaşayarak IEO halini aldı. İlk IEO (Initial Exchange Offering) Binance tarafından gerçekleştirildi.
ICO’ların güven kaybetmesinin ardından IEO (Initial Exchange Offering)modeli topluluk tarafından benimsendi. IEO’lar sayesinde yeni kripto para projeleri, borsaların aracılık yaptığı sermaye toplama etkinlikleri sayesinde halka arz olmaya başladı.
İlk IEO, 2018 yılında Binance tarafından gerçekleştirildi ve GIFTO adlı kripto para projesi IEO’da yaklaşık 30 milyon dolar topladı. IEO’lar ICO çılgınlığının son bulmasıyla 2019 yılının ilk yarısında popüler hale geldi.
Tıpkı ICO’larda olduğu gibi IEO’lar da yüksek riskli yatırımlar olarak kabul ediliyor.
Türkçeye “Müşterini Tanı” olarak geçen KYC kavramı Know Your Customer’ın kısaltmasıdır. KYC, yasal düzenlemeler nedeniyle platformların müşterilerinden kimliklerini doğrulamalarını istediği sü-reçtir. Müşterini Tanı (KYC) sürecinde pasaport sureti, adres ve webcam doğrulaması istenebilir an-cak süreç her zaman bunlarla sınırlı olmayabilir.
Piyasa kapitalizasyonu (Market Cap) bir kripto para biriminin güncel fiyatı ile dolaşımdaki arz miktarının çarpılması ile hesaplanır. Bitcoin piyasa kapitalizasyonu en yüksek olan kripto para biri-midir.
Madencilik, yeni Bitcoin’lerin yaratılma sürecidir. Madencilik, karmaşık denklemleri çözen “maden-ciler” tarafından gerçekleştirilir. Denklemleri en hızlı çözen madenci, işlemin ödülünü (ücretini) alacak ve işlemi bloğa ekleyecektir.
Gerçekleştirilen işlemler ortalama her 10 dakikada bir devasa bir dağıtık defter olan Blockchain’e yeni bir blok olarak kaydedilir.
Bitcoin madenciliği popüler kripto para biriminin ilk yıllarında kişisel bir bilgisayarlar (PC) kullanılarak kolaylıkla yapılabiliyordu. Ancak bugünlerde, ağdaki zorluk seviyesinin artmasıyla birlikte madencilik faaliyetleri Çin merkezli Bitmain gibi dev şirketler tarafından yürütülüyor.
Kripto para madenciliği yalnızca Bitcoin’de değil Proof-Of-Work (PoW) algoritmasını kullanan tüm kripto para birimlerinde gerçekleştirilebilir.
Para piyasalarında fiyatında önemli ölçüde yükseliş kaydeden bir varlık için bu tanımlama kullanılır. Örneğin Bitcoin fiyatında büyük bir sıçrayış yaşandığında “Bitcoin aya yükseliyor” denildiğine şahit olabilirsiniz.
Bu konsensüs algoritması kullanıcıların sahip oldukları token sayısına bağlı olarak bir sonraki bloğu kimin doğrulayacağına karar vermesini sağlar. Token sahipleri ağı korumak ve bunun karşılığında ödül kazanmak için token’larını kilitlerler.
Proof-of-Work, Blockchain ağının orijinal konsensüs algoritmasıdır. Bu algoritma işlemleri onayla-mak ve Blockchain’e yeni bloklar eklemek için kullanılıyor. Madenciler işlemleri onaylarken blok ödülü kazanmak için birbirleriyle rekabet ederler.
Her genel veya dijital adres, fonlara erişmek için gereken benzersiz bir özel anahtara sahiptir. Örnek vermek gerekirse bir özel anahtar (private key) şöyle görünür: 6AkL0TJAuKcucHGqWVfUIa4g1haE0ilcm7eWUDo..fdPpzdCJf1s4WdsK.
Özel anahtarlar, seed olarak bilinen anahtar kelimelerle daha düzgün bir şekilde temsil edilir. Seed’ler 12 ila 24 kelimenin kombinasyonundan oluşur.
Pump ve Dump kavramları kripto para piyasasında sıkça kullanılıyor. Aldatmaca içeren işlemler olarak bilinen Pump & Dump hareketliliklerinde, önce nispeten az popüler bir kripto paranın fiyatı yapay olarak yükseltilir böylece yatırımcılar fiyatı yükselen kripto para birimini satın almaya başlar.
Daha sonrasında gelen yapay satış baskısıyla fiyat, önceki seviyelerin dahi altına gerileyebilir.
İşlem hacmi ve likidite ne kadar düşük olursa o kripto para biriminde Pump & Dump hareketliliklerini gerçekleştirmek kolaylaşır. Bu nedenle Pump & Dump hareketlilikleri için nispeten düşük piyasa kapitalizasyonuna sahip kripto para birimleri tercih edilir.
Satoshi, Bitcoin’in en küçük birimidir. 1 Satoshi Bitcoin’in yüz milyonda birine (0.00000001 BTC) eşittir. Bu adlandırma Bitcoin’in anonim yaratıcısı Satoshi Nakamoto’ya ithafen Bitcoin topluluğu tarafından yapıldı.
Bitcoin’in 8 ondalık basamağa ayrılmasının nedeni, Satoshi Nakamoto’nun, 1 milyon doların üzerinde bir fiyata ulaştığında bile Bitcoin’in günlük hayatta bir para birimi olarak kullanımasını plan-lamasıydı.
Ortada çalışan bir ürünü ya da gerçek değeri olmadığına inanılan altcoin’ler bu şekilde adlandırılır. Shitcoin kavramı çoğunlukla Bitcoin Maksimalistleri tarafından Bitcoin dışındaki kripto para bi-rimlerinin birçoğunu tanımlamak için kullanılır.
Toplam piyasa kapitalizasyonu kavramı kripto para piyasası özelinde tüm kripto para birimlerinin piyasa değerlerinin toplamını ifade eder.
Cüzdanında çok fazla Bitcoin bulunduran kişi veya kuruluşlara verilen isim. Bir Bitcoin balinası yaptığı alım satım işlemleriyle Bitcoin fiyatını tek başına etkileyebilir.
Whitepaper (WP), yatırımcıları yeni geliştirilmiş bir kripto para projesinin özellikleri ve çözmeyi amaçladığı sorunlar hakkında bilgilendirmek için tasarlanmış teknik bir rapor veya dökümandır. Whitepaper, geleneksel finans sektöründeki iş planına eşdeğerdir. Whitepaper proje ekibi tarafından hazırlanır ve genellikle söz konusu kripto para biriminin çözdüğü problemlere, projenin teknik de-taylarına, geliştirici ekibe ve kritik tartışmalara yer verilen bölümlerden oluşur.
