Stacks, 2024 Bitcoin rallisiyle birlikte yeniden gündeme oturdu.
Peki Bitcoin ile ilişkili bu protokol tam olarak ne? Nasıl çalışıyor? STX ne işe yarıyor?
Tüm soruların cevabı yazımızda.
Stacks, Bitcoin için geliştirilen ender protokollerden biri. Protokol, Bitcoin blockchain ağında akıllı sözleşme kullanmayı mümkün hale getiriyor.
Proje ekibi, taban olarak Bitcoin’i küresel bir standarda dönüşmesi nedeniyle tercih ettiğini açıkladı. Ayrıca Bitcoin’e yeni kullanım alanları sokarak, milyonlarca dolarlık yeni bir piyasa yaratmak istiyorlar.
Stacks, Ethereum ağında geliştirilen ölçeklenme çözümleri gibi bir layer-2 (katman 2) ağı değil. Kendi blockchain’i ve kendi node’larıyla bir layer-1 blockchain olarak tanımlanan Stacks, yine de L2 ve yan zincirlere benzer bir işlevi görüyor.
Protokol, Bitcoin blockchain’ini bir depolama ve yayın aracı olarak kullanıyor. Stacks’te gerçekleştirilen tüm işlemler, otomatik olarak hash’lenerek Bitcoin defterine de kaydediliyor.
Stacks projesi, Princeton Üniversitesi’nde tanışan Muneeb Ali ve Ryan Shea tarafından yaratıldı. Projenin alpha sürümü 2017 yılında piyasaya sürüldü. Stacks 1.0 ise 2018 yılında başlatıldı.
Stacks, ilk olarak Blockstack olarak geliştirildi. Protokol, kullanıma açıldığı sırada ismini daha sonra Stacks olarak değiştirdi.
Protokolün ikinci sürümü ise 2020 yılında piyasaya sürüldü.
Bitcoin blockchain’i normalde üzerinde akıllı sözleşmeye oluşturmaya mümkün değil.
Ancak Stacks, Bitcoin ağında akıllı sözleşme oluşturma ve kullanma olanağı sunuyor. Akıllı sözleşmeler, merkeziyetsiz finans (DeFi) protokolleri ve merkeziyetsiz uygulamaların (dApp) çalışabilmeler için gerekli. Yani Stacks, Bitcoin tabanlı bir DeFi ekosisteminin oluşumuna öncülük ediyor.
Stacks, Bitcoin ağında DeFi uygulamaları haricinde NFT ve stablecoin oluşturmayı da mümkün kıldı.
Stacks, Bitcoin ile bağlantısını Transfer İspatı (Proof of Transfer, PoX) adlı kendisine özgü konsensüs mekanizmasıyla sağlıyor.
PoX, Stacks’in kripto parası STX’in madenciliğini yapmak için kullanılıyor. İş ispatının (PoW) aksine, madenciler blok oluşturmak için gerekli emeği eneri harcayarak değil, belirli bir Bitcoin adresine BTC göndererek gösteriyor. Hangi madenciye Stacks bloku oluşturma izni verileceği bu işlemlere dayalı olarak belirleniyor. Gönderilen BTC miktarı ne kadar fazlaysa, seçilme ihtimali de o denli yüksek oluyor.
Madenciler, oluşturdukları Stacks blokları için blok ödülü kazanıyor. Blok başına mevcut durumda 1.000 STX kazanılıyor. Stacks, tıpkı Bitcoin gibi, hatta Bitcoin ağıyla senkronize olarak halving gerçekleştirecek. Blok ödülünü 500 STX’e indirecek ilk halving ise 2028’de gerçekleşecek.
Stacks bir L2 protokolü olmadığından dolayı, Bitcoin için herhangi bir ölçeklenebilirlik sağlamıyor. Protokolde blok oluşturma süreleri, Bitcoin blockchain’i ile bire bir aynı. Ancak Stacks’in mikroblok oluşturma özelliği, protokol dahilinde daha hızlı ve daha yüksek çıktılı blok oluşturmayı mümkün kılıyor. Daha sonra bu mikrobloklar bir araya getirilerek, Bitcoin blockchain’i ile senkronize bir şekilde oluşturulan “anchor” bloklarda toplanıyor.
Stacks, Clarity adlı akıllı sözleşme dilini kullanıyor. Clarity, tasarımsal olarak öngörülebilirlik ve güvenliği optimize ediyor.
STX, protokole stake etmek, bir diğer deyişle “stack” etmek için kullanılabiliyor. STX’lerini kilitleyen kullanıcılar, bunun karşılığında BTC ile ödüllendiriliyor.
“Stacking” işlemini Binance gibi merkezi kripto para borsalarında veya merkeziyetsiz stacking havuzlarında yapmak mümkün.
STX sahipleri ayrıca merkeziyetsiz yönetişime katılabiliyor. STX sahibi olan herkes, çalışma gruplarına katılarak topluluğa sunulacak değişiklik ve iyileştirme fikirleri geliştirebiliyor.
STX arzı 1,818 milyar ile sınırlandırıldı. Şubat 2024 itibarıyla 1.443.861.513 STX, yani maksimum arzın yüzde 75’ten fazlası dolaşıma sokuldu.