Maksimal çıkarılabilir değer (MEV) son dönemde kripto para dünyasında en çok kullanılan kavramlardan bir tanesi.
Bu yazımızda blockchain ve merkezsiz finans (DeFi) alanında sıklıkla kullanılan terimlerden “Maksimal çıkarılabilir değer (MEV) nedir? ve “DeFi üzerindeki etkileri neler?” konularını işleyeceğiz.
Yazımızın devamında maksimal çıkarılabilir değerden kısaca MEV olarak bahsedeceğiz.
MEV, bir kişi veya grup tarafından belirli bir blockchain ağından veyahut akıllı sözleşmeden çıkarılabilecek toplam değeri ifade eder. Maksimal çıkarılabilir değer (MEV), yatırımcıların ve kullanıcıların DeFi stratejilerinin kârlılığını belirleme konusunda kritik faktörlerden bir tanesi. Bu nedenle MEV, maksimum düzeyde getiri elde etmek adına yeni araç ve tekniklerin ortaya çıkmasına yol açtı.
MEV denilince akla ilk olarak Ethereum ağı gelse de yalnızca aslında blockchain teknolojisiyle ilgili bir durum. Bununla birlikte MEV’in yaygın olarak Ethereum’da kullanıldığını da belirtelim.
MEV, bir blockchain ağında doğrulayıcıların, yani yeni blokların oluşturulmasını sağlayanların, bu bloklar içerisindeki işlemlerin sıralamasını manipüle ederek elde edebilecekleri maksimum getiriyi ifade etmek için kullanılır. Yani MEV, doğrulayıcılar (çoğu durumda madenciler) tarafından yapılan bir manipülasyon türüdür. Doğrulayıcılar bu sayede elde ettikleri standart gelire ek olarak ekstra bir gelir elde edebilir.
Blockchain’in merkezsiz doğası MEV’e olanak sağlıyor. Basitçe anlatmak için karşılaştırmak gerekirse geleneksel finansal sistemde işlemler katı kurallar çerçevesinde belirli bir sıralamaya göre gerçekleştirilir. Bununla birlikte blockchain’in merkezsiz doğası, madencilerin işlemleri diledikleri gibi sıralamasına olanak sağlıyor. Madenciler de bu işlemleri en fazla MEV getirisi sunan işlemlere öncelik vererek yeniden sıralıyor.
Bununla birlikte MEV’i çevreleyen riskler de yok değil. MEV söz konusu blockchain ağında çatallanmalara (hard fork) yol açabilir, gelecekteki işlemleri olumsuz etkileyebilir, ağın konsensüs algoritmasının güvenliğini tehlikeye sokabilir.
MEV’in en yaygın kullanım alanları arasında başta merkezsiz borsalar yer alıyor. Yatırımcıların borsalar arasındaki fiyat farklılıklarından kâr elde etmesine olanak sağlayan arbitraj fırsatları, merkezsiz borsalarda da değerlendirilebilir. Bu fırsatların bilincinde olan madenciler, bu fırsatları diğer piyasa katılımcılarından daha önce değerlendirmek için kendi işlemlerini öncelikli olarak sıralayabilir. Bu yöntem önden yürütme (front-running) olarak adlandırılıyor.
Yaygın olarak kullanılan bir diğer MEV çıkarma stratejisi ise geri kaçış (back running). Madenciler bu yöntemle söz konusu ağda yüksek boyutlu alım emri farkettiklerinde satış emri giriyor. Dolayısıyla madenciler, piyasadaki anlık yükselişleri değerlendirerek kârlarını daha da arttırabiliyor.
Sandviç saldırıları (sandwich attacks), MEV çıkarmak için yaygın olarak kullanılan bir diğer strateji. Madenciler bu yöntemle piyasa fiyatlarını etkileyebilecek henüz onaylanmamış bir işlem bulur. Sonrasında bu işlemin önce ve sonra gerçekleşecek iki işlem oluşturarak hedef işlemi, iki işlem arasına alır. Bu nedenle bu yöntem sandwich saldırısı olarak adlandırılıyor. Böylelikle madenci, işlem nedeniyle ortaya çıkabilecek fiyat dalgalanmalarını değerlendirmiş oluyor.
Madenciler, MEV çıkarmak için flash krediler (flash loan) gibi araçlar da kullanıyor. Flash krediler, madencilerin aynı işlem içerisinde kredi alıp bu krediyle işlemler gerçekleştirmesine ve sonrasında krediyi geri ödemesine olanak sağlıyor. Bu sayede sermayesiz bir şekilde yüksek kârlı işlemler gerçekleştirebiliyor.
Kripto para piyasası her geçen gün gelişiyor. Dolayısıyla MEV saldırılarıyla mücadele etmek için de yeni stratejiler geliştiriliyor. Bu konudaki en önemli stratejilerden biri de adil sıralama hizmetlerinin (FSS) kullanılmasıdır. FSS işlemlerin sıralamasının adil ve öngörülebilir bir şekilde gerçekleştirilmesini sağlıyor. FSS, Arbitrum gibi katman-2 ölçeklendirme çözümlerine uygulanarak MEV’in olumsuz etkileri en aza indirilebilir.
MEV saldırılarıyla mücadele etmek için kullanılabilecek bir diğer strateji ise işlemlerdeki maksimum kaymanın (slippage) ayarlanmasıdır. Bu, madencilerin işlemin gönderildiği zaman ile gerçekleştirildiği zaman arasındaki fiyat farklılıklarından yararlanma potansiyelini sınırlar. Bu da olası bir MEV saldırısının olası etkilerini azaltır.