Yazar:
Kripto para ve blockchain alanında faaliyet gösteren geliştiriciler, ağların ölçeklenebilirliğini arttırmak için var güçleriyle çalışıyor.
Geride bıraktığımız yıllarda katman-2 (layer-2) terimi hayatlarımıza girdi. Bu yazımızda ise katman-2 ağlarının işlevselliğini arttıran katman-3’e (Layer 3) yakından bakacağız.
Katman-2 hakkında daha fazla bilgi edinmek için “Katman-2 Nedir? İşte En Popüler Katman-2 Çözümleri” başlıklı yazımıza göz atabilirsiniz.
Gelin Layer 3 nedir, nasıl çalışır gibi konulara ve en popüler Layer 3 platformlarına yakından bakalım.
Layer 3 Nedir?
Katman-3 olarak da tanımlayabileceğimiz Layer 3, üzerine inşa edildikleri Layer 2 ağları için özelleştirilmiş geliştirmeler sunuyor. Arbitrum, Optimism ve Starknet gibi katman-2 ağlarının ölçeklenebilirliğini arttıran katman-3’ler çeşitli uygulamalar için özel işlevler sağlar. Bu geliştirmeler, gizlilik, uygulama performansı ve belirli sektörlere yönelik optimizasyonlar üzerine odaklanır.
Layer 3’lerin en önemli örnekleri arasında Degen Chain ve XAI gösterilebilir. Bu örnekler, katman-3’ler, üzerinde geliştirildikleri katman-2 ağlarına nasıl uyarlandığını ve blockchain yeteneklerini genişlettiğini gösteriyor.
Ethereum’un kurucu ortağı Vitalik Buterin, kısa bir süre önce “Ne tür Layer 3’ler mantıklı?” başlıklı bir makale yayınladı. Buterin, Layer 3’ün Layer 2’nin işlem hızı ve verimlilik gibi genel iyileştirmelerinin ötesinde, blockchain işlevselliğini daha da artıracak belirli ihtiyaçları hedeflediğine dikkat çekti.
Appchains olarak da adlandırılan Katman-3’ler (Layer 3), uygulamaya özel belirli uygulamalar için özellikler sunmak, hızı, maliyetleri, gizliliği artırmak ve benzersiz gereksinimleri karşılamak üzere tasarlanmıştır. Bu sayede katman-3’ler, karmaşık sorunları ele alarak blockchain ekosistemini daha modüler ve sağlam hale getirir.
Vitalik Buterin, Layer 3’lerin yalnızca ölçeklenebilirliği arttırmadığını aynı zamanda uygulamalar için daha fazla modülerlik sağlayarak Ethereum’un akıllı sözleşme ekosistemini güçlendirdiğini düşünüyor.
Layer 3 Ağları
Calesita gibi veri erişilebilirlik ağları tarafından desteklenen uygulama zincirlerini bünyelerinde barındıran Layer 3’ler, son dönemde popülaritelerini arttırdı. En popüler Layer 3’lerden bazıları şu şekilde:
- Degen Chain: Base üzerinde çalışan bu Layer 3, Farcaster ağı içinde bir niş topluluğu destekler. Kullanıcılara yüksek kaliteli içerik sağladıkları için DEGEN tokenları ile ödüllendirir, topluluk odaklı değer yaratımına odaklanır.
- XAI: Oyun deneyimini geliştirmeyi amaçlayan XAI, Arbitrum üzerinde inşa edilmiştir. Axie Infinity ve Gods Unchained gibi zincir üzerindeki oyunları destekleyerek, oyun içi işlemleri ve işlevleri optimize eder.
- Kinto: Arbitrum üzerinde bir Layer 3 olan Kinto, kurumsal yatırımcılara özel bir KYC destekli DeFi ekosistemi sunar. Bu yapı, sofistike finansal faaliyetler ve yatırımlar için güvenli ve uyumlu bir platform sağlar.
- Dream Machine Token (DMT): Arbitrum üzerinde başka bir yenilikçi çözüm olan DMT, oyun endüstrisini hedefler. Yerel oyunlar, bir akış hizmeti ve poker gibi seçenekler sunarak blockchain üzerinde geniş bir eğlence merkezi oluşturur.
Yukarıda yer alan platformlar, Layer 3 teknolojisinin, belirli sektörler ve ihtiyaçlar için blockchain’in nasıl özelleştirildiğini ve işlevselliğinin arttırıldığını gösteriyor.
Layer-2 ile Layer-3’ün Farkı
Layer-2 ile Layer-3, blockchain’de farklı ancak kritik roller üstleniyor. Layer 2, üzerinde geliştirildiği Layer 1 ağındaki hesaplama yükünün belirli bir bölümünü üstlenerek onun ölçeklenebilirliğini arttırır. Layer-2 ağlarına örnek olarak Arbitrum, Optimism ve zkSync örnek gösterilebilir.
Layer 3 ise Layer 2’nin temelleri üzerine inşa edilerek daha özel işlevler ve özelleştirmeler sunar. Katman-3’ler (Layer 3), genellikle genel Layer 2 sistemlerinin bir parçası olmayan gelişmiş gizlilik çözümleri gibi belirli ihtiyaçları hedefler.
Layer 3’teki Güvenlik Riskleri
Layer 3, gelişmiş işlevsellik sağlarken, temel katmandan (Layer 1) uzaklığı nedeniyle daha fazla risk taşır. Her ek katman, temel katman-1 ağından bir adım daha uzaklaştırarak potansiyel güvenlik açıklarını artırır. Kullanıcılar, Layer 3 ile etkileşime geçerken, akıllı sözleşme güvenlik açıkları ve ağ bağımlılıkları ile ilgili artan risklerle karşılaşır.
Platformlar, akıllı sözleşmeler, durum doğrulama ve dizilim tasarımı gibi faktörlere dayalı risk puanları sağlar. Kullanıcılar, varlıklarını taşımadan önce kullanmayı düşündükleri platformları dikkatlice incelemelidir.
Sonuç olarak, Layer 3 teknolojileri, belirli uygulamalar için özelleştirilmiş özellikler sunarak Layer 2 çözümlerinin işlevselliğini artırır. Gizlilik, hız, maliyet etkinliği ve modülerlikteki iyileştirmeler, Layer 3’leri daha karmaşık gereksinimleri karşılamak için hayati hale getirir. Ancak, bu ek katmanlarla ilgili artan riskler, akıllı sözleşme güvenlik açıkları ve ağ bağımlılıkları gibi konulara dikkat edilmesi gerektiğini unutmamak önemlidir.
