Merkezsiz finans (DeFi) piyasası katlanarak büyümeye devam ediyor. Bu yazımızda DeFi balonunun patlamasına neden olabilecek 4 neden üzerinde duracağız.
Merkezsiz finans (DeFi) çözümleri piyasası, yatırımcıların yüksek getiri elde etmek için çeşitli borç verme protokollerinde kripto para birimlerini kilitlemeye büyük bir ilgi göstermesinin ardından, son dört ayda astronomik bir şekilde yükseliş kaydetti.
Bu yılın Mart ayında, bu tür borç verme protokollerinde kilitlenen toplam değer yaklaşık 550 milyon dolar seviyesindeydi. Şimdi ise yatırımcıların bu protokollerde kilitledikleri miktar %1600’lük bir artışla 9.5 milyar dolara yükseldi.
Genellikle verim çiftçiliği olarak anılan bu trend, her geçen gün daha fazla protokolün piyasaya sürülmesi ve yatırımcılar paralarını yatırmak için çokça istekli olmaları nedeniyle giderek yükseliyor.
Son zamanlarda, geliştiriciler YAM, SUSHI, PASTA, KIMCHI ve whatnot gibi adları gıdalarla alakalı ödül token’ları gibi çeşitli meme tabanlı protokoller oluşturuyorlar. Bu merkezsiz finans protokolleri milyonlarca hatta milyarlarca stake değerine sadece birkaç saat içerisinde ulaşıyor.
Bu merkezsiz finans protokolleri kısa sürede çok büyük bir popülariteye ulaşarak genelde yatırımcısına çok yüksek getiri sağlıyorlar ancak yine bu protokollerin büyük bir kısmı, geliştiricilerin projelere ilişkin riskler konusunda açıkça uyardığı henüz test edilmemiş akıllı sözleşmelerle birlikte geliyor. Tüm bu uyarılara ve risklere rağmen yatırımcılar yine de insanlar paralarını henüz test edilmemiş merkezsiz finans protokollerine yatırmaktan dolayı mutlular.
Merkezsiz finans protokolleri hiçbir şeye aldırış etmeden balon benzeri üstel büyüme özellikleri sergiliyor. Makalenin bu kısmında kripto para piyasasındaki merkezsiz finans çılgınlığını durdurabilecek en az dört senaryoyu ana hatlarıyla ele alacağız.
Merkezsiz finans da dahil olmak üzere her türden kripto para protokolüne yatırım yapmanın doğasında var olan risklerden biri de akıllı sözleşmelerin başarısızlık şansının sıfır olmamasıdır. CryptoPotato’nun konferanstan canlı olarak bildirdiği üzere, bu konu geçtiğimiz yıl Tel Aviv’deki Ethereal Zirvesi’nde tartışılmıştı.
Akıllı kontratların sıfır hata ile çalışma şansı, denetlenen ve dikkatle incelenen protokoller için geçerli. Ancak şu anda tüm kripto para piyasasında merkezsiz finans protokollerine bir hücum var ve bu alandaki protokollerin birçoğu denetlenmemiş akıllı kontratlarla geliştirilmiş durumda.
Son haftalardaki en popüler DeFi protokollerinden bazıları Yam Finance, Spaghetti Money, SushiSwap ve en son olarak Kimchi Finance. Evet, okuduklarınız doğru. internette olduğu gibi kripto para piyasasında da taklit kültürü çok güçlü.
Kilitli toplam değerlerin milyarlarca dolar ulaşmasının yanı sıra, tüm bu merkezsiz finans protokolleri ortak bir paydada buluşuyorlar; denetlenemezler. Bu da geliştiricilerinin geliştirdikleri protokollerin akıllı sözleşme kodlarının meşruluğunu ve yatırımcı için yıkıcı olabilecek herhangi bir gizli sorunun olup olmadığını doğrulayan herhangi bir üçüncü taraf denetim şirketi veya ekibi olmadığı anlamına gelir.
Yam, kodunda kritik bir hata görülen ilk protokoldü, her şeyin tamamen kontrol edilemez bir hal almasına neden olan ve “deneyi” geçici bir başarısızlıkla sonuçlandıran bir hata. Sonuç olarak, protokolün yönetim token’ı olan YAM’ın fiyatı, satın alan herkesi zarara uğratarak dibe çöktü. Aynı zamanda, o sırada protokolde para kilitleyen insanlar için de ciddi riskler vardı. Ekip o zamandan beri hasarı düzeltmek için harekete geçti ve halihazırda yürürlükte olan yeni bir plan var, ancak YAM’ın vakası, kritik bir hatanın projeye ve yatırımcılara verebileceği zararları ilk elden gösterdi.
İşin güzel yanı, havuzlara sağlanan likiditenin risk altında olmamasıydı, ancak bu hiçbir şeyi değiştirmiyordu.
Denetlenmemiş protokollerde likidite sağlayan, milyarlarca olmasa da milyonlarca likidite tüketen bir akıllı sözleşme kod hatası, merkezsiz finans alanı için tamamen felaket olabilir.
İleriye dönük olarak, kasıtlı olarak aldatıcı projeler var ve yaratıcıları, yatırımcıları paralarından dolandırmaktan başka hiçbir şeyi hedeflemiyor. CryptoPotato, Uniswap’de para çekmek için kaybedilen milyonlarca ETH olduğunu bildirdi. Bununla birlikte, bu büyük ölçekte gerçekleşirse ve tek bir planda aynı anda milyarlarca dolar kaybedilirse, yatırımcılar ve kullanıcılar güvenlerinin tamamen kaybedeceğinden merkezsiz finans piyasasındaki tüm balonu bir anda patlatabilir.
Geleceği tahmin etmenin en iyi yolunun geçmişi öğrenmek olduğu söylenir.
Nisan ayında bir bilgisayar korsanı, Multicoin Capital tarafından desteklenen dForce Network adlı bir Çin merkezsiz finans protokolünde toplam kilitli değerin 25 milyon dolarını ele geçirmeyi başardı.
Şimdi, SushiSwap gibi şu anda kilitli toplam değeri 1 milyar dolardan fazla olan ve bunu tamamen denetlenmemiş bir protokole yatırıldığını hayal edin.
Hack’ler, başıdan bu yana tüm kripto para sektörü için bir tehdit oluşturuyor. Bu gibi durumlarda kullanıcılarını korumak için genellikle bir sigorta poliçesi bulunan Binance, Coinbase, BitMEX ve benzeri gibi merkezi çözümlerin aksine, şu anda trend olan DeFi protokollerinin çoğu tamamen anonim ve korumasızdır. Sigortayı düşünmek şöyle dursun, kaynak kodunun arkasında kimin olduğunu bilmiyoruz.
İnsanları kendi takdirine bağlı olarak kullanmaya teşvik eden büyük sorumluluk reddi beyanları ile gelmelerinin ana nedeni de budur. Yine de yatırımcılar, hiçbir güvenlik önlemi olmadan milyarlarca doları yüksek riskli protokollere yerleştirmekten oldukça mutlu görünüyorlar.
Bu makalenin hazırlandığı sırada büyük bir saldırı ya da kötüye kullanım henüz söz konusu değildi, ancak tarih eğer tekerrürden ibaretse muhtemelen merkezsiz finans protokollerine bir saldırı an meselesidir. Umarız bu konuda yanılıyoruzdur. Ancak kripto para piyasasında gerçekleştirilen kötüye kullanımları ve siber saldırıları göz önünde bulundurduğumuzda tarihin tekerrürden ibaret olduğu için her an tetikte olmakta fayda var.
DeFi ile ilgili işlemlerin ve işlemlerin çoğu, Ethereum’un ağında gerçekleşiyor. Bu nedenle ağdaki işlem yoğunluğu madencilere ödenen işlem ücretlerinin bir anda astronomik bir şekilde yükselmesine neden oldu.
Ethereum ağındaki işlem ücretleri sürekli olarak tüm zamanların en yüksek seviyesi rekorunu kırmaya devam ediyor, bu da birçok kişinin DeFi’nin yakında yalnızca zenginler için ayrılmış bir ayrıcalık olacağı fikrini desteklemesine yol açıyor.
Öyle ki, birçok kullanıcı basit bir stake işlemi için dahi 50 ila 120 dolar aralığında bir işlem ücreti ödemeleri gerektiğini bildiriyor. Bu, kaçınılmaz olarak bireysel yatırımcılar için merkezsiz finans protokollerini kârsız hale getirecek yüksek sermayeye sahip insanlar için ise yüksek getiri fırsatları bırakacaktır.
2017 yılındaki ICO balonunda olduğu gibi, şu anki merkezsiz finans trendi de kesinlikle bir dereceye kadar bireysel yatırımcıların ilgisine bağlı. Her geçen gün daha fazla insan, bir gecede 10 ila 50 kat arası para kazandıracak bir sonraki şanslı DeFi token’ını satın alarak kolay kazançlar elde etmek için FOMO trenine atlıyor. 100 dolarlık bir işlem için 5 dolar ödemek normal karşılanabilir, ancak 100 dolarlık bir işlem için 50 dolar ödemek pek de akıl kârı görünmüyor.
Merkezsiz finans balonunun patlamasına neden olabilecek en son nedenimiz ise Bitcoin’deki olası yüksek hacimli bir fiyat hareketi. Dikkat çekici bir şekilde popüler kripto para birimi Bitcoin’in son dönemde piyasa hakimiyeti azaldı.
Bunun nedeni, DeFi projelerinin ve diğer büyük hacimli altcoin’lerin değerinin yükselişe geçmesi olarak düşünülebilir. Ancak, kripto para piyasasında apaçık olan bir şey varsa, o da Bitcoin parabolik bir hareketin eşiğine geldiğinde tüm piyasanın diz çökeceği gerçeğidir.
Bitcoin fiyatındaki ani bir artış, bireysel yatırımcıların, Aralık 2017’de gördüğümüz gibi, muazzam FOMO’ya kapılmasına neden olabilir. Merkezsiz finans, ortalama bir insanın anlayıp yatırım yapabilmesi için çok fazla teknik bilgi içeriyor olsa da, Bitcoin kesinlikle öyle değil. Ortalama bir kişinin Bitcoin satın almasının ve fiyatını tüm zamanların en yüksek seviyelerine yükseltmesinin birden fazla yolu vardır.
Ayrıca, birçok yatırımcının yukarıdaki risklerin hepsinden haberdar olduğunu da belirtmemiz gerekiyor. Bu nedenle, insanların zamanı gelince DeFi projelerinden elde ettikleri kârlarını çok daha güvenilir bir varlığa yatırmak istemeleri pek de şaşırtıcı olmayacaktır. Özellikle burada Bitcoin, kulağa en olası seçenek gibi geliyor.
Tüm olasılıklar düşünüldüğünde, DeFi piyasası şu anda bir patlama yaşıyor ve herhangi bir yavaşlama belirtisi göstermiyor.
Yine de, çoğu zaman, trend olan protokollerin çoğu özellikle riskli görünüyor ve döngünün tersine dönmesi için gereken tek şey bir sistemsel çöküş ve düşüş olabilir.
Elbette merkezsiz finans alanında Compound, Maker, Balancer ve Ampleforth gibi alanın ileriye dönük gelişime öncülük edecek birçok güvenilir ve iyi yönetilen protokol de var. Bununla birlikte, güven en önemli faktörlerden biri olduğundan, tekneyi sarsmak için tek bir yanlış adım yeterli olabilir.
